Allerzielen

Allerzielen

Nadat we bij die en die gezeten hadden, 
gingen we bij je weet wel nog wat drinken. 
Dinges was er ook, en zong een lied 
over een naamloos Graf van eeuwigheid. 

Gerard Reve in Verzamelde Gedichten, Amsterdam 1987 p.54 

Opnieuw

"Met ons sterven zijn we er overigens nog niet, geloof ik. Ik denk, dat we nog duizenden jaren moeten voortworstelen naar het licht. Dan zijn we in God aangekomen, maar daarna begint ook weer, vrees ik, de hele keet opnieuw."

Gerard Reve in Brieven aan Josine M,1959-1982 Brief 04-08-1970

"Ieder verhaal heeft een vervolg"

"Ieder verhaal heeft een vervolg, waarop weer, in eindeloze voortzetting, ontelbare naspelen elkaar moeten blijven opvolgen, en ook heeft het een voorgeschiedenis, waaraan een oneindige keten van voorspelen moet zijn voorafgegaan.' 

Gerard Reve in Verzameld Werk deel 6, Amsterdam/Antwerpen 2001 p.413

De uiteindelijke dingen

Wat ik eigenlijk het moeilijkste in het hele menselijke bestaan vind, is de onmogelijkheid om met iemand ook maar een serieus gesprek te voeren over wat ik zou willen noemen De Uiteindelijke Dingen. Uren, en hele nachten wordt er over schijnproblemen gepraat, maar als je, voorzichtig, begint over de zin van het menselijk bestaan, of over welke precies de relatie van de mens tot God zou kunnen zijn, dan schrikt opeens iedereen, en valt er een onthutst en medelijdend zwijgen. Toch wil je, of liever gezegd, moet je er over praten. Een paar dagen geleden, op een diner bij vrienden in Colchester, deelde ik, helemaal uit mezelf, maar desgevraagd, mede, dat onze Verlosser glorieus herrezen is van de doden en het ons mogelijk heeft gemaakt te leven, alles met een vuurrood hoofd (ik bedoel niet van onze Verlosser, maar van mij) en vol zweetverwekkende schaamte: je kan over dit soort dingen tegenwoordig beter je bek houden.

Gerard Reve in Brieven aan Ludo P.  1962-1980 Amsterdam 1986 tweede druk p.14

Goed gemutst

"Alles opgeteld, ben ik toch wel goed gemutst. ik moet van wat doodsangst af, maar dat is een kwestie van tijd, denk ik. Als je veel ouder wordt, gaat de lol er wel af, en verlies je wel iets van die ziekelijke aanbidding van het leven, vermoed ik.
Wijzer word je niet, merk ik. Je ziet parallellen, patronen die zich herhalen, en daar leer je iets van. Maar verder blijf je even geil, naïef, verliefd enz. enz."

Gerard Reve in Brieven aan Wim B. 1968-1975Utrecht MCMLXXXIII p.53

Lichtpuntje

"Het gebeurt inderdaad maar zelden, dat je voor een ander een lichtpuntje bent, maar als het je eens, een enkele keer vergund wordt om goed te doen, dan dank je je Schepper."

Gerard Reve in Nader tot U, Amsterdam 1966 p.30

Verwarring

"Het is eigenlijk zaak om zoveel mogelijk verwarring te zaaien in het kamp van de tegenstander. Daar gaat het om." 

Gerard Reve in: interview Gerard Reve deel 4 van 4 

http://t.co/HqdH3gqxLc 

"De vrouw vertolkt het geheel ..."

"De vrouw vertolkt het geheel. Het moet uit de lengte of uit de breedte. De man is oneindig, maar betaalt daarvoor één dimensie: hij is een lijn. De vrouw is eindig, maar heeft een dimensie meer. Psychisch is de vrouw ongetwijfeld beter af dan de man. Ik meen opgemerkt te hebben, dat een vrouw psychies hechter in elkaar zit, en wat haar ziel betreft niet zo snel bezwijkt als een man."

Gerard Reve in Brieven aan mijn lijfarts 1963-1980 Amsterdam/Antwerpen 1991 p.93

"Niet mislukt, maar ontsnapt."

"Maar intussen heb ik een droevige jeugd gehad. Mislukt op school, te weten het gymnasium, wat overigens geen sportschool is. In sport en balspel was ik trouwens ook niets waard. Het besef van mislukt te zijn, is mij heel lang blijven achtervolgen. Pas heel laat zag ik in, dat een academische carrière mijn ondergang zoude hebben betekend. 
Ik ben niet mislukt, geloof ik, maar ontsnapt."

Gerard Reve, Het boek van violet en dood Amsterdam/Antwerpen 1996, p.19

"Verborgenheid..."

"Verborgenheid Verzegeld Onuitsprekelijk
Onmetelijk De Stilte Offer
De Diepten Weerloos De Nacht
met deze en geen andere woorden moet dit boek aanvangen..."

Gerard Reve Verzameld Werk deel 6 Amsterdam/Antwerpen 2001 p.412

Troost Mij in Mijn lijden, blijf bij Mij in mijn eenzaamheid'

'Waait het zo hard?' vroeg ik.
'Het waait helemaal niet, Gerard', zeide Lambert S., even zijdelings naar mij opblikkend. 'Heb je het koud?'
'Ja...'Maar het waaide toch wel degelijk?...Ik gevoelde een felle bries langs mijn gezicht en door mijn haren strijken...En ik hóórde de wind...Ik keek rond...Noch in de toppen van de struiken, noch in de wilgen aan de slootkant, noch hoog in de populieren verderop was enige beweging of slechts trilling waar te nemen...En toch hoorde ik iets...Het knapte en ruiste in mijn oren...Ergens in mijn hoofd nam het gedruis toe...Er sprak iemand...Ik?.. Lambert S.?..
Neen, geen van ons beiden deed een mond open...
In mijn strottenhoofd, of in mijn keel, trilde het...: 'Troost Mij in Mijn lijden, blijf bij Mij in mijn eenzaamheid', sprak een stem. Wat gebeurde er?.. Wie was dat..?

Gerard Reve, Moeder en Zoon Amsterdam/Antwerpen MCMLXXX , p.274

"...als een zoeken op de tast, "

"Ik weet nog steeds niet, hoe alles gekomen is. Als ik terugdenk aan het verleden, dan moet ik vaststellen dat mijn leven zich altijd min of meer blindelings heeft afgespeeld, als een zoeken op de tast, zonder systeem, waarbij ik mij in de bizarste situaatsies heb laten voeren."

Gerard Reve Oud en Eenzaam Amsterdam MCMlXXXIV p.42

Nader tot U

"Want ik begreep nu, wat ik tevoren niet begrepen had, en ik herkende eerst nu, wat ik toen gezien had, op die late namiddag, toen Teigetje mij, omdat ik weer eens in de greep van een boze en onreine geest was geraakt, tot verstrooiing en troost, in de automobiel had rondgereden, en mijn hand schreef het op: Nu weet ik, wie gij zijt, / de Jongen die ik eenzaam zag te Woudsend en daarna,/ nog op dezelfde dag, in een kafee te Heeg, / Ik hoor mijn Moeders stem. O Dood die waarheid zijt: nader tot U." 

Gerard Kornelis van het Reve, in Nader tot U, Amsterdam 1966 p.125

Mensen

'De omgang met mensen is niet eenvoudig. Ik ben nu de ergste mensen kwijt, maar jij en ik zullen altijd belaagd blijven door mensen, die je weliswaar niet actief in de grond willen stampen, maar je toch graag in hun eigen moeras onder water zouden willen medetrekken, waarin zij zelf bezig zijn te verzuipen - om hulp kermend, maar in iedere uitgestoken hand bijtend. Als ze zeggen, dat niets zin heeft, dan hebben ze gelijk, maar dat geldt dan toch ook voor hun eigen gelul.'

Gerard Reve, in Brieven aan Frans P.1965-1969 Utrecht MCMLXXXIV p.75

Lintje

"Mijn geschiedenis is de geschiedenis van mijn leven, het is als met de vioolkunst: je denkt bij je eigen het is een lintje, maar het zijn allemaal gewoon paardeharen."

Gerard Reve, in Lieve JongensAmsterdam/Antwerpen 1991 p.120

"Zonlicht, zeer stil en oud ..."

Het is voor de zoveelste keer 'het weer van alle mensen'. Soms, als de wind bijna geheel is gaan liggen en het zonlicht, zeer stil en oud, doorbreekt, en ik door de patrijspoort kijk naar de lelijke automobielen op de kade en, heel in de verte, tussen de huizen door, een klein boompje zie, misschien een smal esdoorntje of berkje, waarvan de honderden blaadjes als evenzovele groene spiegeltjes, enzovoorts; ach, alles is zo ver en zo moe.

Gerard Kornelis van het Reve in Op weg naar het einde, Amsterdam 1966 p.134

Lachen of bedroefd zwijgen

‘Ik wist niet of ik moest lachen dan wel bedroefd zwijgen. Wel zag ik in dat het onmogelijk moest zijn alles wat er gebeurde te begrijpen en dat er dingen waren, die raadselachtig bleven en een mist van angst deden opstijgen.’

Gerard Reve in Werther Nieland Amsterdam/Antwerpen 1993

De Telegraaf (2)

"Het is een sprookjesblad,  een ochtendblad voor de verbitterde (kleine) zakenman en nietsnut, die liever helemaal niet wakker wil worden. Die lezen wil over paleizen, roem, voorspellingen in een oude tuin door een kikvors op een groen bemoste muur gedaan." 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 288

De Telegraaf(1)

" De Telegraaf is geen 'rechtse', 'linkse', 'autoritaire' enz. krant, maar een volstrekt op het gepeupel afgestemd blad." 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 287

Nachthemel

Als ik bij helder weder, op mijn Geheime landgoed in het buitenland, bij volle maan naar die tedere gouden gedaante aan de nachthemel opzie, dan begrijp & en weet ik, dat Zij mijn Moeder is, & dat ik schrijven & leven & mij staande houden kan door Haar Troost & Liefde." 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 301

Troost

"Nu denk ik: Als ik met wat ik schrijf eens iemand zou kunnen geven ... Ja, wat? Geluk? Bestaat dat wel, geluk? Het is toch alleen maar ongeluk, te leven, geboren te worden? Maar, als wat ik schrijf, iemand in dat ongeluk zou kunnen troosten -zoals de Moeder Gods, Godzelf in de persoon van de Heilige Geest iemand wel kunnen troosten- dan zou dat toch heel goed zijn."

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 282

"Goed komt het toch niet meer..."

" 'Goed komt het toch niet meer', zei ik tot de dokter. "Dat geloof ik ook niet, mijnheer Van het Reve', was zijn antwoord.' " 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 278

Symboolblinde mensen

"Ik vrees, dat symboolblinde mensen niet te veranderen zijn. Ik kan alle dingen als symbool zien -hoe kan men ze anders beschouwen?" 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 220

"Ons leven is en droom & schaduw..."

"Ons leven is en droom & schaduw: de droom & schaduw van God. Het heeft in zichzelf geen zin, doch slechts in zoverre wij er God in herkennen. Het is een hoogmoedige illusie, dat wij iets anders zouden kunnen zijn dan God: alleen in volledige overgave aan Hem bestaan wij werkelijk. God wordt wakker, & het wordt licht, & wij zijn verdwenen. Misschien zal Hij in Zijn oneindige Genade ons zo laten verdwijnen, dat wij nimmer bestaan hebben." 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 214

Het calvinisme

"Het Calvinisme biedt ontroerende aspecten van menselijke inzet en moed, maar het heeft ons land, eens een wereldcentrum van kunst, een puriteinse provincie gemaakt, waar nog steeds elke maat muziek en elk danspasje worden gewantrouwd, en heeft een volk van mistieke wijndrinkers veranderd in een meute van twistzieke lepelaars van giftige graanboeljon." 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 164

"Ik ben een bevoorrecht mens.."

"Ik ben, maar dat zal ik wel eens eerder geschreven hebben, een bevoorrecht mens. Soms denk ik wel eens, dat het niet rechtvaardig is, dat God mij niet, maar anderen wel, tot onwetendheid aangaande Hem heeft veroordeeld. Het zal wel ergens goed voor zijn, want God is onmetelijke & grenzeloze Liefde." 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 168

"Er is veel ..."

"Er is veel, maar het vele wordt weinig, als je ouder wordt. Laat ons elkaar maar moed inspreken." 

Getard Reve in Brieven aan Simon Carmiggelt Utrecht/Antwerpen 1988 tweede druk p.32

Afzondering en stilte

"Afzondering en stilte hebben alleen zin, als je ze ergens voor wilt gebruiken -om werk, dat rust eist, te voltooien, of om een innerlijke strijd uit te vechten- en niet, als ze alleen voedsel vormen voor mokken of voor dadeloze melancholie."

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 183

"De godsdienst is een schone zaak.."

"De godsdienst is een schone zaak. Als ik God zou mogen definiëren, zou ik zeggen: 'God is de alles overwinnende, alles doordringende, alles verzoenende & alles éénmakende Liefde, Die alle verstand te boven gaat." 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 155

"De hele schepping is, als het ware, het lijden van God..."

God is voor mij, behalve almachtig, tevens weerloos & afhankelijk van onze liefde. God lijdt: de hele schepping is, als het ware, het lijden van God. En dat seks 'een weinig goddelijk tijdverdrijf' kan zijn, hoe kan dat idee toch in iemands malle hoofd opkomen?"

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p. 154

De Dood en de Liefde

"Maar wat is, volgens jou de kern & essentie van mijn werk? Volgens mij de Dood en de Liefde. Ik zie ook, eerlijk gezegd in het bestaan geen enkele andere problematiek aan te wijzen. De Dood geeft het leven tijdelijkheid, de Liefde maakt het eeuwig - op die manier, & op geen andere, krijgt het leven zijn volledigheid,"

Gerard Reve, in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981 p.144

"Ik geloof bijna niets..."

"Ik geloof bijna niets, maar wel dat God Liefde is, & dat de mens die onvoorwaardelijk kan liefhebben, in God & uit God is, & verlost is, en eeuwig is. Alles geestelijk en geen belediging ect." 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Ansterdam erste druk 1981 p.140

"Evenmin als de kunst, of de religie, kan de psychiatrie mensen veranderen ..."

"Evenmin als de kunst, of de religie, kan de psychiatrie mensen veranderen. Men kan, door elk dan de drie, zichzelf ontdekken. Kort gezegd: de ellende is niet dat de mensen problemen hebben, maar dat ze ze hebben zonder dat ze precies weten wat nu de probleemstelling is." 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981 p.108

Niemand kan mij ooit beletten hem lief te hebben

"Ik zie overal God, hoe zal ik het zeggen, hij openbaart zich eigenlijk in alles, en niemand kan mij ooit beletten hem lief te hebben, die gedachte schenkt mij diepe troost. (Alles geestelijk.)"
 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p.193, 104

Aan het einde der tijden ligt de bevrijding van alle bestaan

"...om ons onbegrijpelijke redenen -een mysterie- heeft God de mens geschapen als bewuste semi-goddelijke medewerker aan Zijn heilsplan, De mens moet, krachtens zijn afkomst, van Gods geslacht, medewerken aan het grote einddoel, dat merkwaardig genoeg, het einde van de schepping zal zijn. Eens zal alles terugkeren tot het Niets, zoals het eens uit het Niets ontstaan is. Maar de schepping zal pas een einde mogen nemen als de Dingen voltooid zijn. Aldus heeft de mens sociaal en politiek wel rechten, maar religieus, filosofiestudent beschouwd heeft de mens alleen maar plichten, en moet hij leven zonder hoop op enig persoonlijk heil, voortbestaan ect. Zijn enige bevrijding is gelegen in het besef, dat aan het einde der tijden de bevrijding van alle bestaan ligt." 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981, p.77,78

De tragiek van bijna elke schrijver

"Het is de tragiek van bijna elke schrijver, dat hij de goudmijn van zijn eigen, schijnbaar triviale ervaringen en herinneringen, niet kan of wil zien. Ik zie nu eindelijk in, dat de majesteit Gods heel dicht bij huis, gewoonlijk in een met oude fietsbanden volgeworpen achtertuin, te zien en te ervaren is. (Alles geestelijk, en generlei kwetsing van andersdenkenden beoogd.)" 

Gerard Reve in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Ansterdam eerste druk 1981 p.98     

"...we zijn deel van het dierenrijk, en tegelijkertijd van Gods geslacht..."

"(Je zal, God beware je, Ghandi bijvoorbeeld als vader gehad hebben)
We moeten in de dualiteit en in de spanning daarvan leven, dat wil zeggen we zijn deel van het dierenrijk, en tegelijkertijd van Gods geslacht, engelen Gods om zo te zeggen. We moeten het materiële relativeren, zoals onze Verlosser gedaan heeft, maar stof is ook onontbeerlijk voertuig, huis, uitdrukkingsmiddel, kortom een even tijdelijke als onvermijdelijke gevangenschap van de Geest. Alleen door beide polen te willen aanvaarden, kunnen we het Mysterie dienen en zijn. En zo erg is het nu ook weer niet, dat we, wat velen zo smartelijk aandoet, ons hele leven in een halve schemer moeten vertoeven, onmachtig om de objectieve Waarheid, die we vermoeden, anders dan als subjectief te ondergaan. Jullie zien het, ik lul weer een flink eind weg."

Gerard Reve, in Brieven aan Josine M. 1959-1975 Amsterdam eerste druk 1981 p. 15,16